Privredna komora Crne Gore kao partner u realizaciji međunarodnog projekta „Plavi pametni rast S3 u Jadransko-jonskog regiji” („Blue Growth Smart Adriatic Ionian S3- BLUEAIR“), organizovala je 22. juna 2023. godine sastanak „S3 za inovativni, plavi i pametni region“ u prostorijama Pomorskog fakulteta u Kotoru.

Skup je bio posvećen prenošenju rezultata i projekta BLUEAIR kako bi se obezbijedili konkretne informacija i uticaj na percepciju ciljnih grupa u vezi sa prednostima ulaganja u tehnologije plavog rasta, tj. kako on može uticati na ekonomski razvoj „plave zone” i unaprijedili kapacitete kreatora politike zaduženih za reviziju Strategije pametne specijalizacije u oblasti plavog rasta.

Ana Filipović, samostalna savjetnica u Sektoru za projekte Privredne komore, predstavila je projekat BLUEAIR kojeg kofinansira Evropska Unija u okviru Interreg V-B Jadransko-jonskog transnacionalnog programa 2014-2020 (ADRION). Projektom BLUEAIR je planirano da se unaprijediti institucionalni kapacitet država/regiona ADRION područja u definisanju zajedničkog pristupa sprovođenju politike pametne specijalizacije u oblasti plavog rasta na makroregionalnom nivou. Na projektu učestvuje ukupno 11 partnerskih institucija i 20 pridruženih partnera iz Jadransko-jonskog regiona. Uz Privrednu komoru, partneri iz Crne Gore su Inovaciono preduzetnički Centar Tehnopolis i Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma kao pridruženi partner.

Tokom prvog dijela sastanka sa predstavnicima Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma i predstavnicima iz opštine Bar, diskutovalo se o načinima kako postojeća Strategija pametne specijalizacije može da se unaprijedi u dijelu plavog rasta, dosadašnja iskustva i aktivnosti u pogledu primjene politika kao i o dugoročnim ciljevima insitucija koje predstavljaju.

Tokom sastanka predstavljeni su alati za unaprijeđen i integrisan makroregionalni inovacioni ekosistem fokusiran na održivu plavu ekonomiju koji su proistekli iz BLUEAIR projekta. Filipović je predstavila rezultate pilot istraživanja o procesu preduzetničkog učenja i Bijeli papir koji uključuje preporuke za rješavanje zajedničkih izazova i mogućnostima povezanim s plavom inovacijom i jačanjem makroregionalne saradnje u vazdušnom saobraćaju. Na osnovu prikupljenih podataka i rezultata istraživanja, preporučuje se da se obrati pažnja na sljedeće zaključke koji su proistekli iz navedenih dokumenata radi daljeg razvoja regionalne plave ekonomije i jačanja inovacija:

1. Unapređivanje regionalne održive plave ekonomije kroz održivo korišćenje morskih resursa, zelene tehnologije i operacija. Ovo uključuje promovisanje održivog korišćenja morskih resursa, razvoj zelenih tehnologija i operacija u sektorima kao što su biodiverzitet, upravljanje otpadnim vodama i energetika.
2. Uspostavljanje institucionalnog okvira usklađenog sa potrebama aktera za makroregionalnu saradnju i plave inovacije. Potrebno je unaprijediti saradnju između privatnog sektora, akademske zajednice i donosilaca odluka kako bi se osigurala podrška inovacijama i razvoju plave ekonomije.
3. Osnivanje makroregionalne inovacione zajednice radi jačanja saradnje među svim akterima u regionu. Formiranje inovacione zajednice omogućava razmjenu znanja, resursa i ideja, te olakšava uspostavljanje partnerstava i projekata koji podržavaju inovacije u plavoj ekonomiji.
4. Izgradnja kapaciteta u plavim vještinama i tehnologijama sa višestrukom primjenom. Potrebno je ulagati u obrazovanje i usavršavanje u oblastima kao što su biotehnologija, obnovljivi izvori energije, upravljanje morskim ekosistemima i drugim relevantnim područjima.
5. Grupisanje relevantnih mogućnosti finansiranja. Potrebno je identifikovati i pružiti podršku različitim mogućnostima finansiranja za inovativne projekte u plavoj ekonomiji, uključujući fondove, subvencije, kredite i druge izvore finansiranja.

Dodatno, preporučuje se uspostavljanje bolje saradnje između privatnog sektora i javnog sektora, kroz povezivanje, međunarodnu saradnju i obrazovanje. “Potrebno je izgraditi povjerenje, podijeliti informacije i stvoriti mreže koje podržavaju inovacije. Takođe, važno je fokusirati se na digitalnu transformaciju i podržati napore u uklanjanju prepreka za implementaciju strategija i politika, kao i poboljšati pristup finansiranju kroz transparentnije politike finansijske podrške” dodala je Filipović.

Imajući u vidu važnost tehnoloških trendova koji mogu uticati na srednjoročnu do dugoročnu budućnost, partneri na BLUEAIR projektu su pripremili dokument „BLUEAIR tehnološko predviđanje“ koje detaljnije predlaže da se u fokusu razvoja stavi: razvoj alternativnog goriva na bazi hidrogena, amonijaka, metanola, robotika za bolje upravljanje lukama, posmatranje obale, automatizaciju vozila, marikultura gdje bi insekti i jednoćelijski organizmi služili kao izvor proteina i multimodalni pomorski transport. Izvještaj navodi da sektor ICT usluga može da se uključi u unapređenje svih privrednih grana.

Filipović je pozvala predstavnike postojećih inicijativa kao i nove zainteresovane strane iz Crne Gore i makro regiona da budu dio BLUEAIR inovativne zajednice koja je osmišljena kao otvorena platforma koja ima za cilj da unaprijedi i učini efikasnijom saradnju u oblasti inovacija kako na teritorijalnom tako i na makroregionalnom nivou kako bi se pokrenula održiva plava ekonomija u Jadransko-jonskom regionu.

Radmila Gagić, saradnica u nastavi na Pomorskom fakultetu u Kotoru Univerziteta Crne Gore predstavila je prisutnima aktivnosti Centra za istraživanje, inovacije i preduzetništvo i laboratorija koje djeluju u okviru Centra. Ona je tom prilikom istakla važnost djelovanja Centra sa aspekta pružanja podrške razvoju plavih inovacija u Crnoj Gori kroz aktivno učešće u mnogobrojnim međunarodnim projektima i organizaciji niza događaja i aktivnosti koje imaju za cilj jačanje kapaciteta mladih inovatora i preduzetnika u sektoru plave industrije.

Nakon sastanka, organizovana je posjeta laboratorijama Centra za istraživanja, inovacije i preduzetništvo Pomorskog fakulteta Kotor Univerziteta Crne Gore koji je važna institucionalna jedinica posvećena promovisanju istraživanja, inovacija i preduzetništva u pomorskom sektoru. Centar je dio Pomorskog fakulteta Univerziteta Crne Gore i igra ključnu ulogu u podržavanju razvoja pomorskog obrazovanja, nauke i tehnologije. Organizovana je posjeta i Institutu za biologiju mora Univerziteta Crne Gore, jednom od vodećih istraživačkih centara za proučavanje morskog ekosistema Jadranskog mora i njegove biodiverziteta. Prisutni su obišli Akvarijum Boka koji je otvoren u okviru projekta “Marine Biodiversity Conservation Center Boka Aquarium – MonteAqua“ finansiranom od strane Norveškog Ministarstva vanjskih poslova. Institut je jedina institucija na južnom Jadranu koja se bavi istraživanjem, zaštitom i očuvanjem morskog biodiverziteta i vodnih slivova i predstavlja važnog partnera u procesu kapitalizacije postignutih rezultata BLUEAIR projekta.